Ứng dụng kỹ thuật ra quyết định đa tiêu chí đánh giá nhà cung cấp dịch vụ giao hàng chặng cuối

Đặng Thanh Tuấn; Võ Thị Hồng Hạnh; Lê Doãn Trường Sơn; Nguyễn Thị Trà Giang; Lê Ngọc Doanh

doi:10.59294/HIUJS2025049

Từ khóa:

giao hàng chặng cuối, thương mại điện tử B2C, bền vững, AHP-TOPSIS

Tóm tắt

Giao hàng chặng cuối (Last-Mile Delivery - LMD) là mắt xích quyết định trong thương mại điện tử B2C (Business-to-Consumer). Tốc độ tăng trưởng B2C ~25 %/năm tại Việt Nam làm trầm trọng thêm các vấn đề chi phí, phát thải và chất lượng dịch vụ. Nghiên cứu này đề xuất mô hình ra quyết định đa tiêu chí kết hợp AHP (xác định trọng số tiêu chí qua so sánh cặp) và TOPSIS (xếp hạng phương án dựa trên khoảng cách tới nghiệm lý tưởng) nhằm đánh giá bền vững các nhà cung cấp dịch vụ giao hàng chặng cuối trên bốn khía cạnh: Kinh tế, kỹ thuật, môi trường, xã hội. Kết quả khảo sát 10 chuyên gia và 10 công ty LMD tiêu biểu (dữ liệu 2023) cho thấy cần ưu tiên phương thức thân thiện môi trường (xe đạp, xe máy điện) và nền tảng theo dõi thời gian thực để tối ưu chi phí - thời gian. Mô hình hỗ trợ doanh nghiệp chọn nhà cung cấp phù hợp mục tiêu phát triển bền vững, đồng thời cung cấp gợi ý chính sách thúc đẩy logistics xanh tại Việt Nam.

Abstract

Last-mile delivery (LMD) is pivotal in Vietnam's booming B2C (Business-to-Consumer) e-commerce market, which is forecast to reach USD 35 billion by 2025. Rapid growth amplifies cost, environmental and service-quality challenges. This study develops an integrated AHP-TOPSIS multi-criteria decision model to evaluate the sustainability performance of LMD service providers across economic, technological, environmental and social dimensions. Using expert judgments (n = 10) and 2023 data from ten major Vietnamese couriers, the model highlights eco-friendly modes (bicycles, electric motorbikes) and real-time tracking technologies as top priorities. The findings help firms select providers aligned with sustainable-development goals and inform policies that foster green logistics infrastructure.

Tài liệu tham khảo

[1] Google, Temasek, và Bain & Company, e-Conomy SEA 2020, 2020. [Online]. Available: https://storage.googleapis.com/gweb-economy-sea.appspot.com/assets/pdf/e-Conomy_SEA_2020_Report.pdf (accessed Aug. 7, 2025).

[2] Statista, “E-commerce in Vietnam - Statistics & Facts.” [Online]. Available: https://www.statista.com/topics/5321/e-commerce-in-vietnam (accessed Aug. 7, 2025).

[3] P. Maniatis, “Exploring the viability of last-mile delivery solutions for sustainable supply chains,” Preprints, Jun. 2023. [Online]. Available: https://doi.org/10.20944/preprints202306.0982.v1 (accessed Aug. 7, 2025).

DOI: https://doi.org/10.20944/preprints202306.0982.v1

[4] A. A. Kurochkina, E. V. Shevchuk, và T. V. Bikezina, “Transformation of last-mile delivery as a method of improving customer experience in the Russian Federation,” Economics and Management, no. 2, pp. 159–168, Mar. 2023, doi: 10.35854/1998-1627-2023-2-159-168.

DOI: https://doi.org/10.35854/1998-1627-2023-2-159-168

[5] T. Campisi, A. Russo, S. Basbas, I. Politis, E. Bouhouras, và G. Tesoriere, “Assessing the evolution of urban planning and last mile delivery in the era of e-commerce,” Smart Energy for Smart Transport (Proc. Transbaltica XII Conf.), Springer, 2023, pp. 1253–1264, doi: 10.1007/978-3-031-23721-8_101.

DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-23721-8_101

[6] N. O. Duman, Ö. Ergun, và M. Behroozi, “Shared last mile delivery: current trends and future opportunities,” in Reengineering the Sharing Economy: Design, Policy, and Regulation, B. Heydari và Ö. Ergun, Eds. Cambridge Univ. Press, 2023, pp. 210–227.

DOI: https://doi.org/10.1017/9781108865630.016

[7] N. A. T. Nguyen, T. T. Dang, H. P. Hsu, và C. N. Wang, “Evaluating sustainable last-mile delivery (LMD) in B2C e-commerce using two-stage fuzzy MCDM approach: a case study from Vietnam,” IEEE Access, vol. 9, pp. 146050-146067, 2021, doi: 10.1109/ACCESS.2021.3121607.

DOI: https://doi.org/10.1109/ACCESS.2021.3121607

[8] P. Siegfried và J. J. Zhang, “Developing a sustainable concept for urban last-mile delivery,” Open Journal of Business and Management, vol. 9, no. 1, pp. 268–287, Jan. 2021, doi: 10.4236/ojbm.2021.91015.

DOI: https://doi.org/10.4236/ojbm.2021.91015

[9] A. Bakharev, O. Karmanova, E. Nikiforova, A. Pokrovskaya, và E. Shevchuk, “Last mile delivery transformation as a method to improve customer experience in post-COVID-19 Russia and the world,” in Proc. XV Int. Sci. Conf. “INTERAGROMASH 2022”, Lecture Notes in Networks and Systems, vol. 575. Cham: Springer, 2023, pp. 2005–2015, doi: 10.1007/978- 3-031-21432-5_219.

DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-031-21432-5_219

[10] G. P. M. Nogueira, J. J. e A. Rangel, và E. Shimoda, “Sustainable last-mile distribution in B2C e-commerce: do consumers really care?,” Cleaner and Responsible Consumption, vol. 3, no. 2, Art. 100021, May 2021, doi: 10.1016/j.clrc.2021.100021.

DOI: https://doi.org/10.1016/j.clrc.2021.100021

[11] A. Seghezzi, C. Siragusa, R. Mangiaracina and R. Perboli, “Parcel-lockers vs. home delivery: A model to compare last-mile delivery cost in urban and rural areas,” Int. J. Physical Distribution & Logistics Management, vol. 52, no. 3, pp. 213–237, 2022, doi: 10.1108/IJPDLM-03-2020-0072.

DOI: https://doi.org/10.1108/IJPDLM-03-2020-0072

[12] M. Velasquez và P. T. Hester, “An analysis of multi-criteria decision making methods,” International Journal of Operations Research, vol. 10, no. 2, pp. 56–66, May 2013.

[13] D. Lazarević, M. Dobrodolac, L. Švadlenka, và B. Stanivuković, “A model for business performance improvement: a case of the postal company,” Journal of Business Economics and Management, vol. 21, no. 2, pp. 564–592, Apr. 2020, doi: 10.3846/jbem.2020.12193.

DOI: https://doi.org/10.3846/jbem.2020.12193

[14] L. T. C. Nguyen, T. H. Nguyen, T. T. L. Bui, T. G. Tran, T. T. Ho, M. D. Khuu, và N. M. Pham, “Last-mile delivery in B2C e-commerce – common practices in some countries, butwhat do they mean for businesses in Vietnam?,” Journal of Hunan University (Natural Sciences), vol. 49, no. 5, pp. 21–32, May 2022, doi: 10.55463/issn.1674-2974.49.5.3.

DOI: https://doi.org/10.55463/issn.1674-2974.49.5.3

[15] A. M. Ngoc, H. Nishiuchi, N. T. Nhu, và L. T. Huyen, “Ensuring traffic safety of cargo motorcycle drivers in last-mile delivery services in major Vietnamese cities,” Case Studies on Transport Policy, vol. 10, no. 3, pp. 1735–1742, 2022, doi: 10.1016/j.cstp.2022.07.004.

DOI: https://doi.org/10.1016/j.cstp.2022.07.004

[16] G. H. Giang, D. V. Bui, và V. H. T. Nguyen, “Đánh giá dịch vụ giao hàng chặng cuối tại Việt Nam từ góc độ người sử dụng cuối cùng,” Transport and Communications Science Journal, vol. 71, no. 6, pp. 726–736, Aug. 2020, doi: 10.25073/tcsj.71.6.8.

DOI: https://doi.org/10.25073/tcsj.71.6.8

[17] M. Krstić, S. Tadić, M. Kovač, V. Roso, và S. Zečević, “A novel hybrid MCDM model for the evaluation of sustainable last mile solutions,” Mathematical Problems in Engineering, vol. 2021, Art. 5969788, Oct. 2021, doi: 10.1155/2021/5969788.

DOI: https://doi.org/10.1155/2021/5969788